Idanuwa Na Kan Gwamnonin Kano, Rivers, Delta Da Sokoto Da Iyayen Gidan Su
Gwamnoni hudu da suka bi bayan magabata ko ubanninsu don samun nasara a zaben 2023 sun yi ta yin katsalandan a yayin da wasu ke ta rade-raden cewa iyayen gidan na su, na ci gaba da saka hannu a lamuran gudanar da mulki.
Tsoffin gwamnonin: Rabiu Musa Kwankwaso (Kano), Aliyu Magatakarda Wamakko (Sokoto), Ifeanyi Okowa (Delta), da Nyesom Wike (Rivers), sun yi nasarar kawo wadanda suke so a karagar mulki a jihohinsu.
Tun bayan dawowar mulkin dimokuradiyya a shekarar 1999, tasirin da ake zargin manyan ‘yan siyasa da suka yi nasarar lashe zabukan ‘yan takarar da suka fi so ke ci gaba da tada jijiyoyin wuya a duk lokacin da aka fara mika mulki.
A yayin da ‘yan siyasa masu karfin fada aji a kodayaushe ke nesanta kansu daga kutsen da ake zargin wadanda suka gaje su ko kuma iyayen gidan su da ke rike da madafun iko a yanzu, masana na ganin cewa galibin cin hanci da rashawa da ke kunno kai a lokacin gudanar da mulki a wadannan jahohin ana iya danganta su da rashin cancanta da kuma tsangwama.
KANO
A Kano, daga zaben gwamna na 2019 da gwamna mai ci Abba Kabir Yusuf ya sha kaye da kyar, babbar hujjar da ke adawa da takararsa ita ce yadda gwamnatinsa za ta zama “wa’adi na uku” ga uban gidan sa na siyasa, Sanata Rabiu Musa Kwankwaso, tsohon gwamnan jihar kuma shugaban jam’iyyar New Nigeria People’s Party (NNPP) na kasa.
Wakilan mu sun ta ruwaito a ranar Lahadin da ta gabata cewa, a tunkarar zaben 2019, Kwankwaso ya nada Yusuf ne bisa ga dukkan alamu wasu jiga-jigan ‘yan siyasa a tafiyar Kwankwasiyya da ake ganin sun fi sauran, kuma saboda. Sai da aka zabi Yusuf bai taba nuna sha’awar tsayawa takara ba.
A zaben gwamna na 2023, ba a taba shakku kan zabin Yusuf da ya tashi daga tutar jam’iyyar NNPP ba, tun kafin a tsayar da shi a matsayin wanda zai rike tutar jam’iyyar. Don haka ’yan adawa ba su ja da baya wajen zana labarin cewa Kwankwaso zai yi mulki ne ta hannun Yusuf.
Tunda gwamnan ya hau karagar mulki, ‘yan adawa suka sanyawa duk wani mataki da ya dauka a matsayin umarni kai tsaye daga Kwankwaso.
Wannan ya faru ne saboda a lokacin mika mulki, wata hira da Kwankwaso ya yi, inda ya yi magana kan tsige tsohon Sarki Sanusi da samar da sabbin masarautu, ya tada zaune tsaye.
A cikin hirar, Kwankwaso ya ce, “A matsayinmu na dattawa, za mu ci gaba da ba su shawarar yin abin da ya dace. Mun yi kokarin kada mu sa baki a batun kawo ko tsige wani sarki, amma yanzu dama ta zo. Wadanda aka ba wa wannan dama za su zauna su ga batutuwan. Za su duba abin da ya dace ayi.
Haka kuma, a lokacin da Yusuf ya bayyana sunayen kwamishinonin, an gano cewa, a lokaci guda galibin ‘yan majalisar kwamishinonin sun yi ayyuka daban-daban tare da Kwankwaso, kamar dai yadda
Gwamna Yusuf ya fara da tsohon gwamnan a matsayin na kan sa. mataimaki a 1999 kafin ya zama kwamishina a 2011.
Gwamna Yusuf, a jawabinsa na kaddamarwar, ya kuma tabbatar da cewa manufofin gwamnatinsa za su kasance ci gaba da gwamnatin Kwankwaso.
RIVERS
A Ribas, duk da cewa tsohon gwamnan jihar, Nyesom Wike, ba shi ne ke rike da madafun iko ba, amma har yanzu ana jin kasancewarsa, ko shakka babu, har yanzu ana jin ta bakin gwamnatin da ke ci a jihar.
Tsohon gwamnan ya taka rawa wajen fitowar Siminalayi Fubara a matsayin gwamnan jihar mai arzikin man fetur.
Duk da cewa tsohon gwamnan ya ce ba zai tsoma baki a harkokin gwamnati mai ci ba, amma nadin da gwamna Fubara ya yi a baya-bayan nan, inda aka sake nada da yawa daga cikin kwamishinonin da suka yi aiki a gwamnatin Wike, ya baiwa masu lura da al’amura damar cewa har yanzu tsohon gwamnan ya nada.
Kimanin kwamishinoni 10 da suka yi aiki a gwamnatin da ta gabata Fubara ya sake nada su. Har ila yau, an sake nada Dokta Tammy Danagogo, wanda ya rike mukamin sakataren gwamnatin jihar a gwamnatin Wike, yayin da dan uwan tsohon gwamnan kuma aka nada shi a matsayin shugaban ma’aikata na gwamnan.
Duk da cewa ba ta da iko, gidan Ada George na Wike ya kasance wurin nema ga masu fafutukar neman nade-nade.
Wasu masu ruwa da tsaki a jihar da ba su ji dadin faruwar lamarin ba, sun fara daga murya.
Wani jigo a jam’iyyar All Progressives Congress (APC), Cif Eze Chukwuwemeka Eze, ya shawarci gwamna Fubara da ya jajirce wajen fuskantar kalubalen gudanar da mulki tare da daukar cikakken shugabancin jihar.
Eze, a cikin wata sanarwa da ya fitar a Fatakwal, ya nuna damuwarsa kan abin da ya bayyana a matsayin tasirin da Wike ke da shi, yana mai zargin cewa har yanzu tsohon gwamnan ne ya nada kwamishinonin sabon gwamnan.
Yayin da Wike ya ce a lokacin kaddamar da sabuwar gwamnatin, ba zai tsoma baki a harkokin jihar a karkashin Fubara ba, sabon gwamnan a nasa bangaren, ya ce gwamnatinsa za ta gina gado kan gadon gwamnatin da ta shude.
Ya ce zai ci gaba da tuntubar tsohon gwamnan kan harkokin mulki a jihar.
DELTA
A jihar Delta, ‘yan siyasar adawa sun yi zargin cewa tsohon gwamna Ifeanyi Okowa, wanda ya taka rawa wajen bayyanar da magajinsa, Sheriff Francis Orohwedor Oborevwori, na bin diddigin al’amuran da ke faruwa a jihar mai arzikin man fetur.
Oborevwori da Okowa suna aiki tare kamar uba da ɗa tun lokacin da ya zama gwamna. An tattaro cewa kafin Okowa ya je wani biki, gwamnan zai kasance a gabansa, wanda ‘yan adawa ke kallonsa a matsayin saba ka’ida.
Oborevwori dai, tun da ya hau mulki, ya ke nuna biyayyarsa ga tsohon gwamnan saboda tsayawa da shi a baya, da lokacin zabe, da kuma bayan zabe.
Nan da nan bayan rantsar da shi, Oborevwori ya amince da sanya wa tsohuwar hanyar Legas-Asaba sunan Okowa. Pundits ya ce sunan hanyar shine don tabbatar da amincin gwamnan ga magajinsa.
Shugaban majalisar dokokin jihar Delta har sau biyu ya zama gwamnan jihar Delta bayan da ya fafata da manyan ‘yan siyasa kamar tsohon gwamnan jihar, Cif James Ibori, da wasu jiga-jigan jam’iyyar PDP da ke da fifiko. ga sauran yan takara.
A yayin jawabinsa na kaddamarwa, Gwamna Oborevwori ya tabbatar wa Okowa da Deltan cewa gwamnatinsa za ta karfafa kan nasarorin da tsohon Gwamna Okowa ya samu, ya kuma yi alkawarin gyara birnin na Warri.
Okowa, a lokacin sakon fatan alheri, ya kuma yi alkawarin ba zai tsoma baki a gwamnatin Oborevwori ba.
Ko da yake an yi zargin cewa Okowa ya na son nada mutane da dama don zama kwamishinoni, wani mai taimaka wa tsohon gwamnan da ba ya son a buga sunansa ya ce, “Jita-jitar da ake yi game da
Okowa na yakin neman samun kashi 50 cikin 100 a gwamnatin Oborevwori ba gaskiya ba ne. Gwamna Oborevwori yana tafiyar da gwamnatinsa ba tare da tsangwama ba kuma gwamnan baya fuskantar matsin lamba daga Okowa.”
SOKOTO
Ko shakka babu fitowar Dr Ahmed Aliyu a matsayin gwamnan jihar Sokoto tana da alaka mai karfi da tsohon gwamna, Sanata Aliyu Magatakarda Wamakko.
Aliyu ya taba zama kwamishinan walwala da lafiya a lokacin gwamnatin Wamakko.
Sai dai ana iya danganta alakarsu ta siyasa tun lokacin da Wamakko yake mataimakin gwamnan jihar da kuma kula da kananan hukumomi. A lokacin Aliyu ya kasance daraktan kudi a daya daga cikin kananan hukumomin.
A shekarar 2015, Aliyu, wanda ya kasance na kusa da Wamakko, ya tsaya takara tare da Waziri Tambuwal a matsayin dan takarar mataimakin gwamna, kuma sun lashe zaben. Sai dai lokacin da Tambuwal ya koma PDP a 2018 Aliyu ya yanke shawarar ci gaba da zama a APC tare da Wamakko wanda hakan ya bashi damar fitowa takarar gwamna a jam’iyyar a 2019.
Bayan ya sha kaye a hannun Tambuwal, an nada Aliyu a matsayin sakataren zartarwa na asusun ‘yan sanda, ofishin da ya rike har zuwa 2022 da radin kansa ya yi murabus, ya kuma sake tsayawa takarar tikitin takarar gwamna a jam’iyyar APC, wanda ya samu goyon bayan Wamakko.
Wamakko ya jagoranci jirgin yakin neman zaben Aliyu tun a shekarar 2019. A lokacin, ana fargabar cewa idan Aliyu ya zama gwamna, zai rika aiki da rubutun nasa.
Sai dai duk da cewa Aliyu, a lokuta daban-daban, ya nuna farin cikinsa a kan karagar mulki, amma duk da haka ya ci gaba da yin alkawarin dawo da manufofi da shirye-shiryen gwamnatin Wamakko, wadanda Tambuwal ya yi zargin cewa ya yi watsi da su.
Wadannan sun hada da maido da kudaden alawus-alawus na wata-wata ga limamai, wakilai da masu kiran sallah (muezzin) da sauransu.
Kamar sauran jihohin, wadanda aka nada a matsayin sakataren gwamnati da shugaban ma’aikata ana kallon su a matsayin abokan tsohon Gwamna Wamakko, kamar dai Gwamna mai ci.
Ya zuwa yanzu dai har yanzu gwamnan bai nada kwamishinoni da masu bada shawara na musamman ba.
